Hartger Wassink ging met Marlies Honingh en mij in gesprek over ons onderzoek* Aard en doorwerking van sturingsrelaties: de sleutel tot toekomstgericht onderwijs? Centraal stond de frictie tussen eenvoudige gedachten over sturing (namelijk dat sturen eenvoudig is) en de complexiteit van de sociale praktijk waarin gepoogd wordt te sturen vanuit die eenvoudige gedachten, terwijl iedereen weet dat dit zo eenvoudig niet is. En dat leidt dus tot een paradox: “De gangbare beleidsfilosofie vereenvoudigt sturing tot een lineaire, verticale keten; dat zorgt er paradoxaal genoeg voor, dat er juist meer complexiteit ontstaat. Want bestuurders moeten zich steeds verhouden tot die versimpeling, die eigenlijk niet past. Ze moeten steeds hun eigen realiteit vervormen, om te kunnen voldoen aan de zogenaamd objectieve kwaliteitscriteria.”
De kwaliteit van onderwijs wordt eenvoudigweg gezien als een artefact van het sturen op meetbare resultaten: “Het huidige discours gaat niet over de belangrijke vraag: wat verstaan we onder kwaliteit en waarom? Het allerbelangrijkste in het onderwijs, het feitelijke leerproces, is dat het draait om relaties. Dat zouden we steeds weer aan de orde moeten stellen, maar dat gebeurt helaas niet. Wanneer we in de spierballentaal van cijfers en sturing vluchten, raakt het belang van pedagogisch tact (lees: relaties), juist uit beeld. Dat helpt niet om tot kwaliteit te komen.”
Zo lang we blijven doen alsof alles eenvoudig is én de aannames onder – of misschien zelfs wel: de politieke keuze achter – die veronderstelde eenvoud niet onderzoeken en ter discussie stellen, houden we onszelf in die paradox gevangen. Ook wetenschappelijk onderzoek is hierin niet onschuldig: “Onder het gangbare paradigma van onderwijsonderzoek zit een neoliberaal mensbeeld en dat past niet. De vraag naar wat goed onderwijsbestuur is, kun je daardoor nu vanuit onderwijskundig onderzoek in Nederland niet beantwoorden.”
De weergave van dit gesprek verscheen in De Nieuwe Meso (juni 2023, nr. 2), onderdeel van ProfessioneelBegeleiden, waar het tot 9 juli 2023 gratis te bestellen is.
Download het artikel.
*) Ook met Arnoud Oude Groote Beverborg en Martijn Nolen.
